Zapalenie tarczycy Hashimoto

Zapalenie tarczycy Hashimoto jest chorobą tarczycy o podłożu autoimmunologicznym i częstą przyczyną jej niedoczynności. Objawy tej choroby mogą być bardzo różne – u niektórych osób nie występują bowiem żadne objawy, natomiast inne cierpią na szereg dolegliwości, które poważnie pogarszają ich samopoczucie i w negatywny sposób wpływają na jakość ich życia. Jakie są przyczyny i skutki choroby Hashimoto? Jak jest ona diagnozowana i jakie są możliwości jej leczenia? Odpowiedzi na te pytania oraz pozostałe ważne informacje na ten temat można znaleźć poniżej.

Czym jest zapalenie tarczycy Hashimoto?

Choroba Hashimoto jest zapaleniem tarczycy. Nazwa tej choroby autoimmunologicznej pochodzi od nazwiska japońskiego lekarza Hakaru Hashimoto, który po raz pierwszy opisał ją w 1912 roku. Inne nazwy zapalenia tarczycy Hashimoto to: (przewlekłe) limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego, tyreopatia autoimmunologiczna, zapalenie tarczycy, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, choroba Hashimoto, morbus Hashimoto lub w skrócie Hashimoto. Hashimoto może wystąpić w każdym wieku, choć choroba ta dotyka częściej kobiet niż mężczyzn.

Tarczyca – niewielki organ o ogromnym znaczeniu

Tarczyca jest ważnym dla organizmu gruczołem endokrynologicznym (wewnątrzwydzielniczym). Znajduje się tuż pod krtanią, jej dwa płaty połączone wąskim mostkiem tkankowym leżą na bocznych powierzchniach tchawicy i przypominają razem kształtem literę „H” lub motyla, przy czym kształt tego największego ludzkiego gruczołu endokrynologicznego jest w zasadzie bardzo różny. Gruczoł tarczycy produkuje hormony – trijodotyroninę T3 i tyroksynę T4, które działają w niemal wszystkich komórkach organizmu i kontrolują różne procesy metaboliczne i funkcje organizmu; hormony te umożliwiają dostosowanie metabolizmu do indywidualnych potrzeb organizmu, mają wpływ na działanie różnych narządów, tkanek i innych gruczołów, ponadto wspierają one również wzrost w wieku dziecięcym. Choroby i dysfunkcje tarczycy mogą powodować różne dolegliwości i przyczyniać się do znacznego pogorszenia samopoczucia.

Hashimoto – klasyfikacja i przyczyny schorzenia

W zależności od objętości gruczołu tarczowego, można wyróżnić dwie formy zapalenia tarczycy Hashimoto: hipertroficzną („powiększoną”, „przerostową”) i atroficzną („zanikową”, „cofniętą"). W postaci hipertroficznej gruczoł tarczycy powiększa się i stopniowo zatraca swoją czynność. Dochodzi do rozwoju wola – powiększenia gruczołu tarczowego powyżej górnej granicy wartości przyjętej za prawidłową dla danej płci i wieku. W przypadku postaci atroficznej objętość gruczołu tarczowego zmniejsza się, gruczoł wewnątrzwydzielniczy zanika. Choroba ma podłoże autoimmunologiczne. Choroba autoimmunologiczna to schorzenie, w którym układ odpornościowy zwraca się przeciwko własnym strukturom organizmu – w tym konkretnym przypadku układ odpornościowy działa przeciwko tarczycy i wytwarza przeciwciała zwalczające jej struktury tkankowe, co ostatecznie prowadzi do reakcji zapalnej. Na skutek przewlekłego zapalenia tarczycy może dojść do trwałego uszkodzenia jej tkanek, co z kolei może powodować niedoczynność tarczycy (hipotyreozę), która często ujawnia się dopiero po wielu latach. Choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Do tej pory nie wyjaśniono w pełni dokładnej przyczyny zapalenia tarczycy typu Hashimoto ani dokładnego mechanizmu wyzwalającego błędnie skierowaną reakcję immunologiczną organizmu. Oprócz czynników genetycznych bierze się również pod uwagę inne czynniki, które mogą wpływać na powstanie choroby.

Objawy

Choroba może objawiać się w różny sposób. Hashimoto nie powoduje bólu, a samo schorzenie przebiega często bezobjawowo (bez rozpoznawalnych symptomów) lub skąpoobjawowo, dlatego też diagnoza jest często stawiana dopiero w stadium zaawansowanym, tj. gdy doszło już do niedoczynności gruczołu tarczycy. Możliwe objawy niedoczynności tarczycy to zmęczenie, apatia, wycieńczenie, osłabienie, problemy z koncentracją, nadwrażliwość/nietolerancja na zimno, zaparcia, przyrost masy ciała (pomimo niezmienionych nawyków żywieniowych i poziomu aktywności fizycznej), suchość skóry, kruchość paznokci, suchość, kruchość oraz wypadanie włosów, ochrypły głos, zaburzenia miesiączkowania, dyslipidemia itp. Początkowo na krótko mogą pojawić się objawy nadczynności tarczycy (hipertyreoza), po których następuje faza normalizacji jej funkcji, przechodząca samoistnie w niedoczynność tarczycy (hashitoxicosis – tymczasowa nadczynność tarczycy na początku przebiegu zapalenia tarczycy typu Hashimoto). Nie u każdej osoby, która cierpi na chorobę Hashimoto, dochodzi do wymagającej leczenia niedoczynności tarczycy. Lista wymienionych powyżej objawów i symptomów może być niekompletna, a występujący objaw może okazać się niegroźny lub stanowić objaw innej choroby. Ponadto, nie każdy z wymienionych symptomów musi wystąpić, a pojawienie się razem wszystkich wymienionych tutaj dolegliwości jest niezwykle rzadkie. W przypadku wątpliwości lub podejrzenia choroby należy zawsze zasięgnąć porady lekarskiej.

Diagnoza

W przypadku podejrzenia choroby lub dysfunkcji tarczycy, po wywiadzie anamnestycznym i badaniu klinicznym przeprowadza się różne badania mające na celu potwierdzenie diagnozy i wykluczenie innych potencjalnych chorób i przyczyn dolegliwości. Obejmują one badania krwi z pomiarem stężenia hormonów T3, T4 i TSH oraz badanie ultrasonograficzne gruczołu tarczowego. W razie potrzeby przeprowadza się także scyntygrafię, biopsję cienkoigłową i inne dodatkowe badania. W ramach badania laboratoryjnego można również przeprowadzić badanie krwi w kierunku obecności przeciwciał zwalczających białka tarczycy (peroksydazę tarczycy (TPO-Ak) i tyreoglobulinę (Tg-Ak)). Dokładna procedura diagnostyczna zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta.

Terapia

Obecnie nie stosuje się terapii przyczynowej, gdyż zaburzenie układu odpornościowego będące podłożem zapalenia tarczycy Hashimoto nie jest leczone. Terapia choroby polega głównie na normalizacji poziomu hormonu tarczycy, przy czym leczenie objawów u pacjentów z niedoczynnością tarczycy może odbywać się poprzez podawanie brakującej ilości hormonu tarczycy. Pacjenci dotknięci chorobą zazwyczaj otrzymują tabletki zawierające syntetyczny hormon o nazwie lewotyroksyna, który pomaga zbilansować niski poziom hormonu tarczycy i złagodzić objawy. Często terapia lekami zawierającymi hormon tarczycy musi być stosowana przez całe życie. Osoby cierpiące na Hashimoto powinny unikać wysokich dawek jodu, gdyż przyjmowanie zwiększonych ilości tej substancji może mieć negatywny wpływ na przebieg choroby,. Ze względu na to, że nie można przewidzieć przebiegu zapalenia tarczycy typu Hashimoto, nie należy się też spodziewać spontanicznej regresji lub spontanicznego wyleczenia choroby. W przypadku prawidłowej terapii farmakologicznej pacjenci często nie wykazują żadnych objawów. Istotne znaczenie ma regularne zażywanie tabletek zgodnie z zaleceniami oraz konsekwentne przestrzeganie terminów wymaganych badań kontrolnych.

Podstawowe informacje

Zapalenie tarczycy Hashimoto: choroba tarczycy, najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy

Przyczyny: choroba o podłożu autoimmunologicznym („niewłaściwie ukierunkowana” reakcja immunologiczna)

Objawy: choroba przebiega często bezobjawowo lub skąpoobjawowo, zmęczenie spowodowane niedoczynnością tarczycy, znużenie, wyczerpanie, problemy z koncentracją, nadwrażliwość na zimno, zaparcia, wzrost masy ciała (pomimo niezmienionych nawyków żywieniowych i poziomu aktywności fizycznej), suchość skóry, łamliwość paznokci, wypadanie włosów itp.

Diagnoza: anamneza, badanie kliniczne, badanie krwi, badanie tarczycy, USG tarczycy, scyntygrafia, biopsja cienkoigłowa itp.

Terapia: tabletki zawierające hormon tarczycy (lewotyroksynę), długotrwała terapia (często do końca życia), regularne badania kontrolne

Źródła
Herzog V.; Schilddrüsenunterfunktion - ab wann behandeln? - Entscheidungshilfe bei klinischer und subklinischer Hypothyreose, Congress Selection Allgemeine Innere Medizin 08/2017, Rosenfluh Publikationen AG

Pirich C. et al.; Wann an eine Schilddrüsenambulanz überweisen?, Ärzte Krone 03/2017, Ärztekrone VerlagsgesmbH

Szinnai G.; Schilddrüsenerkrankungen im Kindesalter - auch bei scheinbar unspezifischen Symptomen daran denken, Pädiatrie 05/2016, Rosenfluh Publikationen AG

Borchard-Tuch C.; Update Schilddrüse - Abklärung von Schilddrüsenknoten und Therapie bei Hyper- oder Hypothyreose, ARS Medici 04/2015, Rosenfluh Publikationen AG

Peschina W. et al.; Schilddrüsendiagnostik und -therapie Update Schilddrüsenerkrankungen, Universum Innere Medizin 02/2011, MedMedia Verlag und Mediaservice GmbH

Schott M. et al.; Autoimmune Schilddrüsenerkrankungen, Deutsches Ärzteblatt 103(45)/2006, Deutscher Ärzteverlag GmbH

Autor: Katharina Miedzinska, MSc