Hemoroidy – rozpoznanie, leczenie, zapobieganie

Prawie każdy człowiek przynajmniej raz w ciągu swojego życia ma lub miał problemy z hemoroidami. Wiele osób krępuje się z powodu dolegliwości powstających w okolicy odbytu i wstydzi się zaczerpnąć konsultacji lekarskiej. Poniżej można dowiedzieć się, czym są hemoroidy, jak im zapobiegać i jak należy postępować po zauważeniu objawów wskazujących na hemoroidy.

Nasz układ trawienny

Nasz układ trawienny i jelita stanowią złożony system. Każda z jego części (żołądek - jelito cienkie - jelito grube - odbytnica - odbyt) wykonuje określone zadania w zakresie trawienia pokarmu. Odbytnica znajduje się w dolnej części układu trawiennego. Niestrawione resztki pokarmu są przechowywane tymczasowo w odbytnicy, a następnie wydalane przez odbyt. Odbyt, znany również jako „anus”, posiada dwa ważne mięśnie okrężne, które kontrolują proces wypróżniania. Funkcja tych mięśni okrężnych jest wspomagana przez splot żylny odbytniczy. Splot żylny odbytniczy jest swego rodzaju poduszką z naczyń krwionośnych usytuowaną pomiędzy odbytnicą a odbytem, która dodatkowo go zamyka. Medycznym terminem określającym ten splot jest „plexus hämorrhoidalis”, lecz terminem bardziej rozpowszechnionym są „hemoroidy”. Tym samym każdy człowiek posiada hemoroidy. Dopiero gdy dochodzi do poszerzenia naczyń żylnych splotów hemoroidalnych i przemieszcza ich ku dołowi, można mówić w sensie medycznym o chorobie hemoroidalnej.

Wykrywanie hemoroidów

Zaburzenie hemoroidalne występuje wówczas, gdy dochodzi do zakłócenia interakcji zwieracza odbytu i splotu żylnego odbytniczego lub gdy poduszka naczyniowa nie jest już wystarczająco ukrwiona i ulega powiększeniu. Pacjenci z dolegliwościami hemoroidalnymi zazwyczaj wykazują następujące objawy: krwawienie z odbytu świąd odbytu uczucie nacisku na odbyt pieczenie odbytu * ból odbytu

Krwawienie z odbytu charakteryzuje się zwykle świeżą, jasnoczerwoną krwią, którą pacjent może zaobserwować bezpośrednio na swoim stolcu lub papierze toaletowym. Większość ludzi odczuwa strach, widząc krew na swoim stolcu. Krwawienie z odbytu należy skonsultować z lekarzem, nie jest jednak powodem do przedwczesnej paniki. Generalnie na początku choroby hemoroidalnej pacjenci odczuwają nieprzyjemne uczucie w okolicy odbytu. Ponadto obszar ten jest bardziej wrażliwy niż zwykle i zaczyna reagować nawet na słabe bodźce zewnętrzne.

Cztery stadia hemoroidów

W medycynie wyróżnia się cztery stadia choroby hemoroidalnej:

1. stadium: na tym etapie obrzęk hemoroidów ogranicza się do wewnętrznej części odbytu. Pierwszą oznaką tego stadium jest jasnoczerwona krew na stolcu lub papierze toaletowym. Może również wystąpić świąd. Ponieważ w pierwszym stadium dolegliwości zdarzają się rzadko lub są one tylko nieznaczne, choroba hemoroidalna wykrywana jest tylko przypadkowo podczas wykonywania innych badań.

2. stadium: w drugim stadium choroby hemoroidalnej, obrzęk splotu naczyniowego jest już większy. Na tym etapie hemoroidy mogą piec, swędzieć i wydzielać nieprzyjemną ciecz. Podczas wydalania stolca z odbytu wysuwają się małe guzki krwawnicze, a po jego wydaleniu samoczynnie cofają się do wewnętrznej strefy odbytu.

3. stadium: Na tym etapie małe guzki krwawnicze można wepchnąć z powrotem do wewnętrznej części odbytu tylko palcem po wydaleniu stolca. Trzeci etap charakteryzuje się również zwiększonym swędzeniem, pieczeniem i wydzielaniem cieczy, a także wzmożonym krwawieniem z odbytu.

4. stadium: splot żylny odbytniczy jest wówczas tak powiększony, że wewnętrzna część odbytu wystaje na zewnątrz. Po wydaleniu stolca naczynia nie mogą się samoczynnie cofnąć ani nie można ich wepchnąć palcami z powrotem. Hemoroidy wydzielają ciecz, a osoby nimi dotknięte cierpią na nieprzyjemny świąd, silne uczucie pieczenia i ogólnie bardzo wysoką wrażliwość okolicy odbytu. Ponadto krwawienie nasila się po oddaniu stolca.

Prawidłowe leczenie hemoroidów

Choroba hemoroidalna jest z zasady uleczalna i terapia przebiega pomyślnie. Im wcześniej rozpoczęte zostanie leczenie, tym szybciej i łatwiej można zwalczyć hemoroidy. Lekarz podczas konsultacji pyta najpierw o objawy występujące u pacjenta. Następnie na podstawie dwóch różnych badań (palpacyjnego i endoskopii analnej) można określić, czy i w jakim stadium występuje choroba hemoroidalna. Podczas badania palpacyjnego obszar odbytu jest badany palcami, natomiast w ramach endoskopii odbytu w obszar ten jest wprowadzane specjalne urządzenie umożliwiające wykrycie ewentualnych zmian. W zależności od stopnia zaawansowania choroby i indywidualnej historii choroby lekarz może podjąć odpowiednie działania lecznicze.

Terapia w 1. stadium

Na tym etapie swędzenie można leczyć specjalnymi maściami przeciw hemoroidom. Maści przeciw hemoroidom nowej generacji oparte są na naturalnych składnikach, pielęgnują błonę śluzową okolicy odbytu, mają działanie rozkurczowe i przeciwzapalne. Ponadto w walce z lekkim opuchnięciem splotu żylnego odbytniczego stosować czopki i kremy. Inną opcją jest ambulatoryjna obliteracja guzków krwawniczych. W hemoroidy jest wstrzykiwana przez lekarza specjalna substancją czynna powodująca ich obkurczenie do pierwotnej wielkości. Obliteracja nie powoduje bólu i trwa zaledwie kilka minut.

Terapia w 2. stadium

Również na tym etapie hemoroidy można leczyć metodą obliteracji. Innym rodzajem leczenia jest ligatura przy użyciu podwiązki gumowej. Guzek hemoroidalny jest obwiązywany małą gumową opaską, który następnie obumiera i jest w sposób naturalny wydalany wraz z opaską. Leczenie to jest wykonywane przez lekarza w warunkach ambulatoryjnych.

Terapia w 3. stadium

Na trzecim etapie hemoroidy mogą być usuwane za pomocą ligatury z podwiązką gumową lub przy użyciu tzw. metody HAL-RAR. Dodatkowo istnieje możliwość operowania hemoroidów. Metoda HAL-RAR jest procedurą, w której naczynia są zmniejszane, a tkanka jest podwiązywana i mocowana w wewnętrznej części odbytu. Po tym bezbolesnym zabiegu pacjent może zazwyczaj następnego dnia opuścić szpital.

Terapia w 4. stadium

Choroba hemoroidalna w czwartym stadium zaawansowania może być wyeliminowana tylko poprzez operację chirurgiczną. W zależności od rodzaju objawów i dolegliwości, pacjenci mogą być wypisani do domu po upływie około czterech dni od zabiegu. Istnieje kilka zabiegów chirurgicznych, które są stosowane w zależności od stopnia objawów i nasilenia choroby hemoroidalnej w celu trwałego wyeliminowania jej objawów i dyskomfortu. Zasadniczo, podczas każdej operacji wypadające naczynia są wycinane pod znieczuleniem. Procedury te różnią się od siebie pod względem sposobu cięcia i tego, czy rana pozostaje otwarta, czy też jest zszywana po operacji. Choroba hemoroidalna nie stanowi nigdy powodu do wstydu. Jest ona szeroko znanym problemem, który powinien być zbadany przez lekarza, a w razie potrzeby również leczony.

Przyczyny hemoroidów

Istnieje wiele przyczyn powodujących choroby hemoroidalne. Do najczęstszych z nich należą poniższe czynniki: Dieta niskobiałkowa: mało zróżnicowana dieta o niskiej zawartości błonnika może prowadzić do zaparć i zatwardzeń. Zbyt twardy stolec przez dłuższy okres czasu powoduje podrażnienia splotu naczyniowego podczas defekacji. Zbyt małe ilości stolca: zbyt małe ilości stolca nie wypełniają odbytnicy w wystarczającym stopniu, na skutek czego ścianka jelita nie rozciąga się w dostatecznym stopniu. Wynikiem tego jest zbyt duży ucisk podczas wydalania stolca. Silny ucisk: silny ucisk podczas wydalania stolca zwiększa ciśnienie w naczyniach krwionośnych jelita. W wyniku tego dochodzi do zastoju krwi powodujący obrzęk naczyń krwionośnych, które wybrzuszają się do przodu w formie guzków. Wzrost ciśnienia na naczynia krwionośne hemoroidów spowodowany brakiem ruchu, siedzącym trybem życia i otyłością. Predyspozycje genetyczne. Osłabienie tkanki łącznej (związana z wiekiem lub dziedziczna). Stosowanie przez dłuższy czas środków przeczyszczających. Ciąża: podwyższone ciśnienie w jamie brzusznej w czasie ciąży może częściowo hamować odpływ krwi z hemoroidów. Ponadto przyczyną choroby hemoroidalnej mogą być zmiany hormonalne występujące w czasie ciąży.

Jak zapobiegać chorobom hemoroidalnym

Im dłużej hemoroidy pozostają niewykryte, tym leczenie tej dolegliwość jest trudniejsze i bardziej czasochłonne. Z tego też powodu w momencie wystąpienia pierwszych objawów choroby hemoroidalnej należy skonsultować się z lekarzem. Jeśli pierwsze objawy są odpowiednio leczone, w większości przypadków można zapobiec bolesnej operacji. Poza tym zasadniczo można w sposób celowy zapobiegać chorobom hemoroidalnym, a osoby z predyspozycjami genetycznymi mogą również podjąć pewne działania, aby uniknąć nieprzyjemnych objawów występujących (cyklicznie) w okolicy odbytu.

Zdrowy styl życia wpływa korzystnie na trawienie i wydalanie

Zdrowy styl życia nie tylko ma długotrwały pozytywny wpływ na zdrowie, ale również wpływa korzystnie na normalny i zdrowy przebieg trawienia i wydalania. Dieta bogata w błonnik pomaga zapewnić odpowiednią konsystencję stolca i nie powoduje żadnych problemów przy jego wydalaniu. Błonnik posiada zdolność wiązania dużych ilości wody, a w rezultacie pęcznienia. W ten sposób stymuluje on aktywność jelit i produkcję stolca. Produkty bogate w błonnik to: owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste (chleb pełnoziarnisty, otręby pszenne, owsiane, makaron pełnoziarnisty), nasiona roślin strączkowych (fasola, soczewica), orzechy, płatki zbożowe (płatki owsiane, orkisz), ryż naturalny itp. Średnio zaledwie 30 gramów błonnika dziennie wystarcza, aby zapewnić organizmowi odpowiednią ilość błonnika.

Innym środkiem zapobiegawczym jest dostateczne nawodnienie organizmu. Picie wystarczającej ilości płynów, zwłaszcza wody i niesłodzonych herbat, pomaga również organizmowi produkować normalny miękki stolec.

Ponadto ćwiczenia fizyczne przyczyniają się w dużym stopniu do zdrowego stylu życia. Jednakże osoby, u których już rozwinęła się choroba hemoroidalna, powinny unikać uprawiania sportów, które obciążają przeponę miednicy (np. tenis, aerobik, squash).

Kolejnym sposobem zapobiegania hemoroidom jest wysoki poziom higieny podczas oddawania stolca. Gdy tylko zachodzi potrzeba oddania stolca, jelito powinno zostać opróżnione do końca. Jeśli stolec pozostaje zbyt długo w odbycie, następuje jego odwodnienie, na skutek czego jest twardy i trudny do wydalenia. Ponadto nie należy spieszyć się podczas oddawania stolca, aby zapobiec nadmiernemu uciskowi. Należy dokładnie oczyścić odbyt po każdym oddaniu stolca, najlepiej miękkim papierem toaletowym lub wilgotnymi chusteczkami toaletowymi.

Regularne ćwiczenia przepony miednicy mogą pomóc kobietom w ciąży w zapobieganiu hemoroidom. Trening odciąża przeponę miednicy i zmniejsza nacisk na hemoroidy.

Źródła:
Dr. M. Wunderlich, Vienna Centre for Intestinal Diseases; Update Hämorrhoidalleiden, Phlebologie & Proktologie 1/2015, MedMedia Verlag und Mediaservice GmbH

Dr. S. Roka, Vienna Medical University Clinic for Surgery; Systemorientierte Therapiekonzepte, Medizin & Wissenschaft 4/2013, MedMedia Verlag und Mediaservice GmbH

Ao. Dr. A. Salat, Vienna Medical University Clinic for Surgery; Nichtvenerische anale, perianale und perineale Erkrankungen, Spektrum Dermatologie 1/2013, MedMedia Verlag und Mediaservice GmbH

Kirsch J. et al., Mannheim Rectal Centre; Die konservative Hämmorhoidalbehandlung, Wiener Medizinische Wochenschrift 2004 (154/3-4: 50:55), Springer Verlag

H.-P. Bruch et al., Lübeck University Clinic; Pathophysiologie des Hämorrhoidalleidens, Chirurg 2001 (72:656-659), Springer Verlag

Autor: Katharina Miedzinska, MSc